אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הילף:גראמאטישע טערמינען"

פון היימישע אידישע ווערטערבוך
מ
 
(2 צווישנדיקע ווערסיעס פונעם זעלבן באניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
=מינים פון ווערטער און זייערע איינגעשאפטן=
=מינים פון ווערטער און זייערע איינגעשאפטן=
==סובסטאנטיוו==
==זאך-ווארט (סובסטאנטיוו)==
א סובסטאנטיוו (ענגליש: noun, substantive; ל"ק: שם עצם) שטעלט מיט זיך פאר א ספעציפישן אביעקט אדער אביעקטן, ד"ה א פערזאן  ("די פרוי", "מענדל"),  א פלאץ ("אמעריקע", "די היים"), א זאך ("א סעלפאן"), אא"וו. אן [[#ארטיקל|ארטיקל]] מעג קומען פאר א סובסטאנטיוו.
א זאך-ווארט (ענגליש: noun, substantive; ל"ק: שם עצם) שטעלט מיט זיך פאר א ספעציפישן אביעקט אדער אביעקטן, ד"ה א פערזאן  ("די פרוי", "מענדל"),  א פלאץ ("אמעריקע", "די היים"), א זאך ("א סעלפאן"), אא"וו. אן [[#ארטיקל|ארטיקל]] מעג קומען פאר א סובסטאנטיוו.


סובסטאנטיוון האבן 3 '''מינים''': זכר (דער), נקבה (די), און נייטראל (דאס).
זאך-ווערטער האבן 3 '''מינים''': זכר (דער), נקבה (די), און נייטראל (דאס).


עטלעכע סובסטאנטיוון האבן איין אדער צוויי '''דימינוטיוו''' פארמען, וואס באשרייבן קליינע ווערסיעס פונעם סובסטאנטיוו. צב"ש "דער שוך" ווערט "דאס שיכל" און "דאס שיכעלע" אין די דימינוטיוו פארמען.
עטלעכע זאך-ווערטער האבן איין אדער צוויי '''דימינוטיוו''' פארמען, וואס באשרייבן קליינע ווערסיעס פונעם זאך-ווארט. צב"ש "דער שוך" ווערט "דאס שיכל" און "דאס שיכעלע" אין די דימינוטיוו פארמען.


==ווערב==
==טאט-ווארט (ווערב)==
א ווערב (ענגליש: verb; ל"ק: שם פועל) שטעלט מיט זיך פאר א באוועגונג, א געשעעניש אדער א מצב (צב"ש "גיין", "דארפן", "שרייבן"). ווערבן בייגן זיך מיט '''צייט''' (עתיד, הווה, עבר), '''פערזאן''' (ערשטן [איך], צווייטן [דו/איר], דריטן [ער/זי/עס]) און '''נומער''' (סינולער, פלוראל).
א טאט-ווארט (ענגליש: verb; ל"ק: שם פועל) שטעלט מיט זיך פאר א באוועגונג, א פעולה, א געשעעניש אדער א מצב (צב"ש "גיין", "דארפן", "שרייבן"). טאט-ווערטער בייגן זיך מיט '''צייט''' (עתיד, הווה, עבר), '''פערזאן''' (ערשטן [איך], צווייטן [דו/איר], דריטן [ער/זי/עס]) און '''נומער''' (סינולער, פלוראל).


דער '''אינפיניטיוו''' פון  א ווערב איז דער פארם אן בייגן זיך. דער איפיניטיוו שליסט זיך מיט א נו"ן, צב"ש: "מאכן", "וווינען", אא"וו.
דער '''אינפיניטיוו''' פון  א טאט-ווארט איז דער פארם אן בייגן זיך. דער איפיניטיוו שליסט זיך מיט א נו"ן, צב"ש: "מאכן", "וווינען", אא"וו.


א ווערב אין לשון עבר נעמט ארייו א '''העלף ווערב''' וואס בייגט זיך (זיין אדער האבן) און א '''פארגאנגענעם פארטיציפ''' (צב"ש "געגאנגען", "רעדאקטירט", "געשען"). דער פארגאנגענער פארטיציפ הייבט זיך אן געוויינטליך מיט "גע" און שליסט מיט א טי"ת אבער פאראן אויסנאמען.
א טאט-ווארט אין לשון עבר נעמט ארייו א '''העלף טאט-ווארט''' וואס בייגט זיך (זיין אדער האבן) און א '''פארגאנגענעם פארטיציפ''' (צב"ש "געגאנגען", "רעדאקטירט", "געשען"). דער פארגאנגענער פארטיציפ הייבט זיך אן געוויינטליך מיט "גע" און שליסט מיט א טי"ת אבער פאראן אויסנאמען.


א '''סוביעקט''' פון א ווערב איז דער וואס טוט די טואונג פון דעם ווערב. דער אביעקט פון א ווערב איז דער וואס אויף אים טוט מען די טואונג. אין זאץ "דער מענטש ווארפט א באך", איז "דער מענטש" דער סוביעקט און "א באל" איז דער אביעקט. א סוביעקט פון א פראזע האט א '''נאמינאטיוון בייגפאל''', און דער אביעקט פון א ווערב האט אן '''אקוזאטיוון בייגפאל'''.  
א '''סוביעקט''' פון א טאט-ווארט זאכווארט/פראנאם וואס טוט די פעולה. דער אביעקט איז דאס זאכווארט/פראנאם מיט וואס די פעולה ווערט געטון. אין זאץ "דער מענטש ווארפט א באל", איז "דער מענטש" דער סוביעקט און "א באל" איז דער אביעקט. א סוביעקט פון א פראזע האט א '''נאמינאטיוון בייגפאל''', און דער אביעקט פון א טאט-ווארט האט אן '''אקוזאטיוון בייגפאל'''.  


א ווערב וואס נעמט אריין אן אביעקט רופט זיך '''טראנזיטיוו''' (צב"ש: "ער זעט דאם מענטש" טא "זען" איז טראנזיטיוו). א ווערב וואס קען נישט ארייננעמען א סוביעקט רופט זיך '''אומטראנזיטיוו''' (צב"ש: מען זאגט "איך שלאף", אבער מען קען נישט זאגן "איך שלאף דעם" אא"וו טא איז "שלאפן" אומטראנזיטיוו).
א טאט-ווארט וואס נעמט אריין אן אביעקט רופט זיך '''טראנזיטיוו''' (צב"ש: "ער זעט דאם מענטש" טא "זען" איז טראנזיטיוו). א טאט-ווארט וואס קען נישט ארייננעמען א סוביעקט רופט זיך '''אומטראנזיטיוו''' (צב"ש: מען זאגט "איך שלאף", אבער מען קען נישט זאגן "איך שלאף דעם" אא"וו טא איז "שלאפן" אומטראנזיטיוו).


==אַדיעקטיוו==
==אַדיעקטיוו==
אן אדיעקטיוו באשרייבט א סובסטאנטיוו: דער גרויסער מענטש, דאס אלטע בוך.  
אן אדיעקטיוו שילדערט דעם מצב פון א זאכווארט אדער פראנאם: דער גרויסער מענטש, דאס אלטע בוך.  


אדיעקטיוון מעגן בייגן זיך כדי אויסצטדריקן פארגלייכן, צב"ש: איין דאלער איז גוט---צוויי דאלארן זענען בעסער. די פארמען רופן זיך '''קאמפאראטייוון'''.
אדיעקטיוון מעגן בייגן זיך כדי אויסצטדריקן פארגלייכן, צב"ש: איין דאלער איז גוט---צוויי דאלארן זענען בעסער. די פארמען רופן זיך '''קאמפאראטייוון'''.
שורה 27: שורה 27:
==אַדווערב==
==אַדווערב==


אדווערבן באשרייבן ווערבן, צב"ש: איך גיי גיך.
אן אדווערב שילדערט א ווערב, צב"ש: איך גיי גיך.


==פּראָנאָם==
==פּראָנאָם==


פארנאמן באשרייבן די באשעפענישן וואס וועגן זיי די זאץ באשרייבט, צב"ש: ער, זי, עס. די פראנאמן בייגן זיך מיט נומער און בייגפאל (זעט [[#ווערב|ווערב]]).
א פארנאם איז א ווארט וואס באציט זיך צו א זאכווארט אבער דערמאנט נישט דעם נאמען אליין. צב"ש "דער" איז א פארנאם, ווייל עס שטעלט מיט זיך פאר א זאך---א פערזאן. אויכער, איז "עטליכע" א פראנאם, וויל עס איז א במקום פון א גרופע זאכן.


==פרעפאזיציע==
==פרעפאזיציע==


פרעפאזיציעס באשרייבן צייט, פלאץ און שייכות צווישן סובסטאנטיוון, צב"ש: אין, פאר, אויף. דער אביעקט וואס קומט נאך א פרעפאזיציע האט א '''דאטיוון בייגפאל'''.  
א פרעפאזיציע איז מחבר א זאכווארט אדער פראנאם צום קומענדיגן זאכווארט/פראנאם. פרעפאזיציעס באשרייבן צייט, פלאץ און שייכות צווישן סובסטאנטיוון, צב"ש: אין, פאר, אויף. דער אביעקט וואס קומט נאך א פרעפאזיציע האט א '''דאטיוון בייגפאל'''.  




==קאניונקציע==
==קאניונקציע==


קאניונקציעס פארבינדן ווערטער און זאץ-פראזעס, צב"ש: און, אבער, אדער.
א קאניונקציעוואס איז מחבר איין חלק פונעם זאץ צו א צווייטן. צב"ש: און, אבער, אדער.


==אינטעריעקציע==
==אינטעריעקציע==


אינטעריעקציעס באשרייבן פלוצעמדעקן עמאציעס אמאל אין מיטן פון א זאץ, צב"ש: נעבעך! נו? אוי!.
אן אינטעריעקציע איז א שטארקער אויסרוף וואס דריקט אויס די געפילן, צב"ש: נעבעך! נו? אוי! הער אויף! אופס! פעך! וואה!


==ארטיקל==
==ארטיקל==
אן ארטיקל דריקט אויס דעם מין, נומער און בייגפאל פון א א סובסטאנטיוו, צב"ש: דער, די,א, אן.
אן ארטיקל דריקט אויס דעם מין, נומער און בייגפאל פון א א סובסטאנטיוו, צב"ש: דער, די,א, אן.

לויפיקע רעוויזיע פון 09:12, 11 מאי 2022

מינים פון ווערטער און זייערע איינגעשאפטן

זאך-ווארט (סובסטאנטיוו)

א זאך-ווארט (ענגליש: noun, substantive; ל"ק: שם עצם) שטעלט מיט זיך פאר א ספעציפישן אביעקט אדער אביעקטן, ד"ה א פערזאן ("די פרוי", "מענדל"), א פלאץ ("אמעריקע", "די היים"), א זאך ("א סעלפאן"), אא"וו. אן ארטיקל מעג קומען פאר א סובסטאנטיוו.

זאך-ווערטער האבן 3 מינים: זכר (דער), נקבה (די), און נייטראל (דאס).

עטלעכע זאך-ווערטער האבן איין אדער צוויי דימינוטיוו פארמען, וואס באשרייבן קליינע ווערסיעס פונעם זאך-ווארט. צב"ש "דער שוך" ווערט "דאס שיכל" און "דאס שיכעלע" אין די דימינוטיוו פארמען.

טאט-ווארט (ווערב)

א טאט-ווארט (ענגליש: verb; ל"ק: שם פועל) שטעלט מיט זיך פאר א באוועגונג, א פעולה, א געשעעניש אדער א מצב (צב"ש "גיין", "דארפן", "שרייבן"). טאט-ווערטער בייגן זיך מיט צייט (עתיד, הווה, עבר), פערזאן (ערשטן [איך], צווייטן [דו/איר], דריטן [ער/זי/עס]) און נומער (סינולער, פלוראל).

דער אינפיניטיוו פון א טאט-ווארט איז דער פארם אן בייגן זיך. דער איפיניטיוו שליסט זיך מיט א נו"ן, צב"ש: "מאכן", "וווינען", אא"וו.

א טאט-ווארט אין לשון עבר נעמט ארייו א העלף טאט-ווארט וואס בייגט זיך (זיין אדער האבן) און א פארגאנגענעם פארטיציפ (צב"ש "געגאנגען", "רעדאקטירט", "געשען"). דער פארגאנגענער פארטיציפ הייבט זיך אן געוויינטליך מיט "גע" און שליסט מיט א טי"ת אבער פאראן אויסנאמען.

א סוביעקט פון א טאט-ווארט זאכווארט/פראנאם וואס טוט די פעולה. דער אביעקט איז דאס זאכווארט/פראנאם מיט וואס די פעולה ווערט געטון. אין זאץ "דער מענטש ווארפט א באל", איז "דער מענטש" דער סוביעקט און "א באל" איז דער אביעקט. א סוביעקט פון א פראזע האט א נאמינאטיוון בייגפאל, און דער אביעקט פון א טאט-ווארט האט אן אקוזאטיוון בייגפאל.

א טאט-ווארט וואס נעמט אריין אן אביעקט רופט זיך טראנזיטיוו (צב"ש: "ער זעט דאם מענטש" טא "זען" איז טראנזיטיוו). א טאט-ווארט וואס קען נישט ארייננעמען א סוביעקט רופט זיך אומטראנזיטיוו (צב"ש: מען זאגט "איך שלאף", אבער מען קען נישט זאגן "איך שלאף דעם" אא"וו טא איז "שלאפן" אומטראנזיטיוו).

אַדיעקטיוו

אן אדיעקטיוו שילדערט דעם מצב פון א זאכווארט אדער פראנאם: דער גרויסער מענטש, דאס אלטע בוך.

אדיעקטיוון מעגן בייגן זיך כדי אויסצטדריקן פארגלייכן, צב"ש: איין דאלער איז גוט---צוויי דאלארן זענען בעסער. די פארמען רופן זיך קאמפאראטייוון.

דער סופערלאטיוו פארעם פון אן אדיעקטיוו דריקט איוס די גרעסטע איכות, צב"ש: ער איז דער העכטסטער.

אַדווערב

אן אדווערב שילדערט א ווערב, צב"ש: איך גיי גיך.

פּראָנאָם

א פארנאם איז א ווארט וואס באציט זיך צו א זאכווארט אבער דערמאנט נישט דעם נאמען אליין. צב"ש "דער" איז א פארנאם, ווייל עס שטעלט מיט זיך פאר א זאך---א פערזאן. אויכער, איז "עטליכע" א פראנאם, וויל עס איז א במקום פון א גרופע זאכן.

פרעפאזיציע

א פרעפאזיציע איז מחבר א זאכווארט אדער פראנאם צום קומענדיגן זאכווארט/פראנאם. פרעפאזיציעס באשרייבן צייט, פלאץ און שייכות צווישן סובסטאנטיוון, צב"ש: אין, פאר, אויף. דער אביעקט וואס קומט נאך א פרעפאזיציע האט א דאטיוון בייגפאל.


קאניונקציע

א קאניונקציעוואס איז מחבר איין חלק פונעם זאץ צו א צווייטן. צב"ש: און, אבער, אדער.

אינטעריעקציע

אן אינטעריעקציע איז א שטארקער אויסרוף וואס דריקט אויס די געפילן, צב"ש: נעבעך! נו? אוי! הער אויף! אופס! פעך! וואה!

ארטיקל

אן ארטיקל דריקט אויס דעם מין, נומער און בייגפאל פון א א סובסטאנטיוו, צב"ש: דער, די,א, אן.