הילף:גראמאטישע טערמינען

פון היימישע אידישע ווערטערבוך
ווערסיע פון 09:12, 11 מאי 2022 דורך ארגאן (שמועס | ביישטייערונגען)
(אונטערשייד) → עלטערע ווערסיע | יעצטיגע ווערסיע (אונטערשייד) | נייערע ווערסיע ← (אונטערשייד)

מינים פון ווערטער און זייערע איינגעשאפטן

זאך-ווארט (סובסטאנטיוו)

א זאך-ווארט (ענגליש: noun, substantive; ל"ק: שם עצם) שטעלט מיט זיך פאר א ספעציפישן אביעקט אדער אביעקטן, ד"ה א פערזאן ("די פרוי", "מענדל"), א פלאץ ("אמעריקע", "די היים"), א זאך ("א סעלפאן"), אא"וו. אן ארטיקל מעג קומען פאר א סובסטאנטיוו.

זאך-ווערטער האבן 3 מינים: זכר (דער), נקבה (די), און נייטראל (דאס).

עטלעכע זאך-ווערטער האבן איין אדער צוויי דימינוטיוו פארמען, וואס באשרייבן קליינע ווערסיעס פונעם זאך-ווארט. צב"ש "דער שוך" ווערט "דאס שיכל" און "דאס שיכעלע" אין די דימינוטיוו פארמען.

טאט-ווארט (ווערב)

א טאט-ווארט (ענגליש: verb; ל"ק: שם פועל) שטעלט מיט זיך פאר א באוועגונג, א פעולה, א געשעעניש אדער א מצב (צב"ש "גיין", "דארפן", "שרייבן"). טאט-ווערטער בייגן זיך מיט צייט (עתיד, הווה, עבר), פערזאן (ערשטן [איך], צווייטן [דו/איר], דריטן [ער/זי/עס]) און נומער (סינולער, פלוראל).

דער אינפיניטיוו פון א טאט-ווארט איז דער פארם אן בייגן זיך. דער איפיניטיוו שליסט זיך מיט א נו"ן, צב"ש: "מאכן", "וווינען", אא"וו.

א טאט-ווארט אין לשון עבר נעמט ארייו א העלף טאט-ווארט וואס בייגט זיך (זיין אדער האבן) און א פארגאנגענעם פארטיציפ (צב"ש "געגאנגען", "רעדאקטירט", "געשען"). דער פארגאנגענער פארטיציפ הייבט זיך אן געוויינטליך מיט "גע" און שליסט מיט א טי"ת אבער פאראן אויסנאמען.

א סוביעקט פון א טאט-ווארט זאכווארט/פראנאם וואס טוט די פעולה. דער אביעקט איז דאס זאכווארט/פראנאם מיט וואס די פעולה ווערט געטון. אין זאץ "דער מענטש ווארפט א באל", איז "דער מענטש" דער סוביעקט און "א באל" איז דער אביעקט. א סוביעקט פון א פראזע האט א נאמינאטיוון בייגפאל, און דער אביעקט פון א טאט-ווארט האט אן אקוזאטיוון בייגפאל.

א טאט-ווארט וואס נעמט אריין אן אביעקט רופט זיך טראנזיטיוו (צב"ש: "ער זעט דאם מענטש" טא "זען" איז טראנזיטיוו). א טאט-ווארט וואס קען נישט ארייננעמען א סוביעקט רופט זיך אומטראנזיטיוו (צב"ש: מען זאגט "איך שלאף", אבער מען קען נישט זאגן "איך שלאף דעם" אא"וו טא איז "שלאפן" אומטראנזיטיוו).

אַדיעקטיוו

אן אדיעקטיוו שילדערט דעם מצב פון א זאכווארט אדער פראנאם: דער גרויסער מענטש, דאס אלטע בוך.

אדיעקטיוון מעגן בייגן זיך כדי אויסצטדריקן פארגלייכן, צב"ש: איין דאלער איז גוט---צוויי דאלארן זענען בעסער. די פארמען רופן זיך קאמפאראטייוון.

דער סופערלאטיוו פארעם פון אן אדיעקטיוו דריקט איוס די גרעסטע איכות, צב"ש: ער איז דער העכטסטער.

אַדווערב

אן אדווערב שילדערט א ווערב, צב"ש: איך גיי גיך.

פּראָנאָם

א פארנאם איז א ווארט וואס באציט זיך צו א זאכווארט אבער דערמאנט נישט דעם נאמען אליין. צב"ש "דער" איז א פארנאם, ווייל עס שטעלט מיט זיך פאר א זאך---א פערזאן. אויכער, איז "עטליכע" א פראנאם, וויל עס איז א במקום פון א גרופע זאכן.

פרעפאזיציע

א פרעפאזיציע איז מחבר א זאכווארט אדער פראנאם צום קומענדיגן זאכווארט/פראנאם. פרעפאזיציעס באשרייבן צייט, פלאץ און שייכות צווישן סובסטאנטיוון, צב"ש: אין, פאר, אויף. דער אביעקט וואס קומט נאך א פרעפאזיציע האט א דאטיוון בייגפאל.


קאניונקציע

א קאניונקציעוואס איז מחבר איין חלק פונעם זאץ צו א צווייטן. צב"ש: און, אבער, אדער.

אינטעריעקציע

אן אינטעריעקציע איז א שטארקער אויסרוף וואס דריקט אויס די געפילן, צב"ש: נעבעך! נו? אוי! הער אויף! אופס! פעך! וואה!

ארטיקל

אן ארטיקל דריקט אויס דעם מין, נומער און בייגפאל פון א א סובסטאנטיוו, צב"ש: דער, די,א, אן.